Drrattawach-teach: การเจาะกระดูกสันหลัง (Spine Biopsy)

ในกรณีที่แพทย์ตรวจเห็นรอยโรคในกระดูกสันหลังหรือข้อต่อกระดูกสันหลังและยังวินิจฉัยโรคไม่ได้ จำเป็นต้องเก็บเนื้อเยื่อจากรอยโรคเพื่อส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ ดังแผนภาพ

แผนภาพแสดงการเจาะกระดูกสันหลังเพื่อเก็บรอยโรค

เครื่องมือทางรังสีที่ใช้นำทางการสอดเข็มเข้าไปให้แม่นยำคือ เครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (Computed Tomography Scanner)

การประเมินผู้ป่วยก่อนเจาะไต

ประเมินความเสี่ยงต่อการเสียเลือดมาก เช่น

ภาวะที่เลือดออกหยุดยาก เช่น โรคฮีโมฟิลเลีย (Hemophilia), การทำงานของตับบกพร่อง (ตับแข็ง), ภาวะเกร็ดเลือดต่ำ
ใช้ยาลดการแข็งตัวของเลือด ได้แก่ Aspirin, ยา Antiplatelet อื่นๆ, Heparin, Warfarin ซึ่งหากแก้ไขภาวะนี้ได้ ก็สามารถทำการเจาะไตได้

ประเมินรอยโรคจากภาพ imaging ของผู้ป่วยเพื่อวางแผนหาทางสอดเข็มที่ปลอดภัยและเข้าถึงรอยโรคได้

ประเมินผลเลือด ได้แก่

Platelet count

Prothrombin time (PT) และ

Partial Thromboplastin Time (PTT)

แต่กรณีผู้ป่วยที่ได้รับยา Aspirin หรือยาที่ฤทธิ์ต่อต้านการทำงานเกร็ดเลือดต้องตรวจผลเลือดคือ Bleeding time อีกด้วย

(หากจำค่าปกติผลเลือดไม่ได้ให้กลับมาดูบท "การตรวจเลือดต่างๆ" ตามลิงค์นี้ การตรวจเลือดต่างๆ

นัดหมายวันที่และเวลาที่มาเจาะกระดูก
ออกเอกสารความเข้าใจหัตถการให้ผู้ป่วยหรือญาติ
ออกเอกสารการเตรียมตัวสำหรับผู้ป่วยและพยาบาลตึกผู้ป่วย

ตัวอย่างเอกสารเตรียมตัวผู้ป่วยก่อนการเจาะกระดูก

เนื่องจากหลังการเจาะกระดูกจำเป็นต้องเฝ้าระวังภาวะเลือดออกอย่างน้อย 6 ชั่วโมง เราจึงต้องรับไว้เป็นผู้ป่วยในในวันที่มาเจาะกระดูก จึงต้องเตรียมเอกสารสำหรับการเป็นผู้ป่วยในด้วย
กำชับให้พยาบาลผู้ป่วยในเตรียมหมอนทราย (น้ำหนัก 0.5 กก.)สำหรับกดทับแผลหลังการเจาะกระดูกด้วย

การเตรียมอุปกรณ์สำหรับเจาะกระดูก

1. ใบเตรียมผู้ป่วย

2. ใบเซนต์ยินยอมรับการตรวจ

Set ทำแผล (ประกอบด้วย ถาดสเตนเลส, forceps, ถ้วยสเตนเลส, สำลี 6 ก้อน, ก๊อส 10 แผ่น, ผ้าเจาะกลาง, ไซริงแก้วขนาด10ซีซี, ขวดสเตอไรส์ขนาด 10ซีซี พร้อมฝาจุกยาง 3 ขวด, แผ่นสไลด์แก้วสำหรับสเมียร์ 3 แผ่น พร้อมผ้าสี่เหลี่ยมเจาะกลาง)

Dressing set

3. ปากกาเขียนไวท์บอร์ด แบบ permanent (สำหรับทำเครื่องหมายบนผิวหนังผู้ป่วย)
4. แถบ marker พร้อม scale ห่างช่องละ 1 ซม.

5. ถุงมือ 6 นิ้วครึ่ง – 7 นิ้วครึ่ง

6. เข็ม No.18 , 20 ,24 สำหรับดูดและฉีดยาชา

7. พลาสเตอร์ยาปิดแผล

8. เข็ม Biopsy แบบ Osteotomy ขนาด 10G

9. Chlorhexidine solution 2%

10. ใบมีดเบอร์ 11

11. Formalin 10 % 1 ขวด ไว้แช่ชิ้นเนื้อ
12. แผ่นสไลด์แก้ว สำหรับสเมียร์เซลล์

13. เอกสารส่งเนื้อเยื่อ Histology

14. หมอนทรายไว้กดห้ามเลือด

อุปกรณ์เพิ่มเติม

1. ค้อนสำหรับตอกเข็มเข้ากระดูก ในบางกรณีที่แพทย์เล็งเห็นว่ากระดูกน่าจะแข็งหรือมีความหนามาก อาจจำเป็นต้องใช้ค้อนตอกเข็มผ่านเข้าไปถึงรอยโรคได้

ค้อนสำหรับตอกกระดูก

วิธีตรวจ

1. เตรียมผู้ป่วยนอนบนเตียงตรวจ ท่าคว่ำ หนุนหมอนเตี้ยๆไว้ใต้หน้าท้อง

2. พยาบาลอธิบายขั้นตอนการตรวจให้ผู้ป่วยทราบ

3. พยาบาลวัด Vital Sign และลงบันทึกในแฟ้มประวัติผู้ป่วยก่อนการตรวจและทำการยืนยันการตรวจ (time out) ให้ถูกคน ถูกตำแหน่ง

4. แพทย์ทำการ Localized ด้วยเครื่อง CT และทำ Marker ตำแหน่งที่จะเจาะด้วยปากกา

ผู้ป่วยนอนคว่ำ ติดแถบ scale marker ที่ผิวหนังด้านหลัง

สแกนด้วย CT

ภาพ CT SCAN แนวขวางผ่านส่วนที่กระดูกสันหลังมีรอยโรค แพทย์จะวัดระยะและทิศทางที่จะสอดเข็มเข้าไปในกระดูกสันหลังเป้าหมย

5. เทคนิเชี่ยนเปิด Set ทำแผล

6. เท Chlorhexidine Solution ใส่ถ้วย

7. แพทย์จะทำความสะอาดบริเวณที่จะเจาะด้วย Chlorhexidine Solution และปูผ้าสี่เหลี่ยมเจาะกลาง

ทำความสะอาดผิวหนังด้วยน้ำยา เบต้าดีน

ปิดคลุมด้วยผ้าช่อง

8. เทคนิเชี่ยนเตรียม 2 % Xylocaine

9. แพทย์ทำการฉีดยาชาเฉพาะที่บริเวณที่จะเจาะ

ฉีดยาชาเฉพาะที่

ขยายปากแผลด้วยใบมีดเบอร์ 11

แล้วนำเข็ม Biopsy ที่เตรียมไว้สอดเข้าไปเป้าหมาย โดยค่อยใ่ส่เข้าไปลึกทีละนิดสลับกับการสแกนภาพ CT เพื่อเช็คดูตำแหน่งและทิศทางของเข็มเปรียบเทียบกับเป้าหมาย
กรณีที่กระดูกมีความแข็งแพทย์จะใช้ค้อนช่วยตอกเข็มผ่านกระดูกปกติเข้าไปยังส่วนที่เป็นรอยโรค

สอดเข็ม Osteotomy เข้าไปและ CT scan สลับกันไปจนกว่าจะได้ ตำแหน่งและทิศทางที่ถูกต้อง

ภาพ CT SCAN แนวขวาง (Axial) แสดงเข็ม biopsy เข้าไปอยู่ในกระดูกสันหลังที่เป็นโรค ยืนยันว่าเราจะเก็บเนื้อเยื่อตรงกับรอยโรค

ภาพ CT SCAN อีกแนวหนึ่ง ยืนยันว่าปลายเข็มอยู่ตรงรอยโรคแล้ว

เมื่อเข็มเข้าไปถึงเป้าหมายแล้วแพทย์จะถอดแกนในของเข็ม Osteotomy ออกและดันเข็มเข้าไปในกระดูกที่เป็นรอยโรค ต่อไซริงค์สำหรับดูดและค่อยๆถอยเข็มออกเพื่อให้เนื้อเยื่อติดเข็มออกมา หากเนื้อเยื่อเพียงพอแล้วก็ไม่ต้องทำซ้ำ